Даҕааһын аат: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
к робот эптэ: mhr:Палымут |
Luckas-bot (ырытыы | суруйуу) к робот эптэ: az:Sifət (nitq hissəsi) |
||
54 устуруока: | 54 устуруока: | ||
[[ar:نعت]] |
[[ar:نعت]] |
||
[[ast:Axetivu]] |
[[ast:Axetivu]] |
||
[[az:Sifət (nitq hissəsi)]] |
|||
[[bg:Прилагателно име]] |
[[bg:Прилагателно име]] |
||
[[br:Anv-gwan]] |
[[br:Anv-gwan]] |
18:16, 14 Муус устар 2010 барыл
Даҕааһын аат — саҥа чааһа. Предмет бэлиэтин көрдөрөр уонна ханнык? хайа? хайдах? ханнааҕы? хаһааҥҥы? туохтаах? диэн ыйытыыга эппиэттиир саҥа чааһа даҕааһын аат дэнэр. Предмет бэлиэтэ диэн
- хаачыстыбата (үчүгэй, итии, сырдык);
- быһыыта (төгүрүк, ньолбоҕор, суон);
- кээмэйэ (улахан, кэтит, бөдөҥ);
- өҥө (күөх, саһархай, ала), о.д.а. буолар.
Даҕааһын аат арааһа
- Төрүт — маҥан, ыраас, саҥа, кирдээх, төгүрүк, токур
- Үөскээбит — оҕо-мсох, кэй-иик, тыа-тааҕы, саас-кы, сайыҥ-ҥы, дьиэ-лээх
- Киирии — чиэһинэй, сиэрэи, муудараи
- Ааттыйбыт — күүстээх (кыайар), эдэрдэр (бааллар), саҥаны (биллибит)
Даҕааһын аат уларыйбат, этиигэ быһаарыы буолар. Холобур: күүстээх киһи, күүстээх киһиттэн, күүстээх дьон.
Этиигэ кэпсиирэ буоллаҕына, кэпсиирэ сыһыарыытын ылынар. Холобур: Эн күүстээххин, биһиги эмиэ күүстээхпит.
Даҕааһын аат бэйэтэ быһаарар тыллаах буолуон сөп: олус кэрэ айылҕа, наһаа суон тиит, ураты интэриэһинэй кинигэ. Ааттыйбыт даҕааһын элбэх ахсаан уонна тардыы сыһыарыытын ылар, падеһынан уларыйар кыахтаах. Этиигэ туһаан, кэпсиирэ, толоруу буолуон сөп. Холобур: Күүстээхтэр кыайыахтара. Ким? — күүстээхтэр. Күүстээххин дьэ биллибит. Тугу биллибит? — күүстээххин. Күүстээҕи күүстээх баһыйар. Кими баһыйар? — күүстээҕи. Уол чахчы күүстээх эбит. Хайдах эбитий? — күүстээх эбит.
Сорох даҕааһын аат тылга толору көспүт: кырдьаҕас (старик), ыраахтааҕы (царь), өстөөх (враг), муҥурдаах (аппендицит), бэлиэлээх (кырынаас), о.д.а.
- Хоһуйар: аламаҕай, иһирэх, килбик, номоҕон, сайаҕас, сайдам, талыы, талба, уйаҕас, ылбаҕай, ыллам, элэккэй.
- Сэргиир: амарах, бүгүрү, сытыары, улгум, холку, чэбэр, чэнчис, чобуо.
- Сирэр: баламат, дьалаҕай, дьалбаа, көлөөк, мунутах, нэс, салаҥ, сүөргү, холус, холуон.
- Сэмэлиир: бардам, моҕус, ордугурҕас, өрүскэ, силээхтэ, соллоҥ, устугас, хабыр.
- Сиилиир: аҕыл, көҥөс, көрүнньүк, улдьаа, сонумсах, сыылба, харам.
- Сэниир: ааргы, дэбдэҥ, дьэллик, нэгэй, сэлээр, түҥкэтэх.
- Бал-бааччы этэр: сэлээрчэх, сидьиҥ, сиэхсит, содур, чолоҕор, чугуччу.
Даҕааһын аат үөскүүр ньымата
Даҕааһын аат атын саҥа чааһыттан уонна даҕааһынтан араас ньыманан үөскүүр.
Даҕааһын ааты саҥарар саҥаҕа туттуу
Даҕааһын аат кэпсэтии да тылыгар, уус-уран айымньыга да бэрт киэҥник туттуллар. Предмет бэлиэтин көрдөрөр буолан, тылы-өһү олус байытар, киэргэтэр. Саха тылыгар араас бэйэлээх синоним, антоним суолталаах даҕааһын олус элбэх. Ол ордук олоҥхо баай-талым тылыгар толору көстөр. Даҕааһыны көспүт суолтаҕа туттар түбэлтэ эмиэ элбэх буолар: тимир күрдьэх — тимир сүрэх. Кыһыл тылынан кынаттанар.
Кэнники кэмҥэ нуучча тылын сабыдыалынан даҕааһын ааты аат туохтуур үтүрүйэн эрэр: сабыылаах түннүк — сабыллыбыт түннүк. Онтон сылтаан тыл, биир халыыпка киирэн, иинэр-хатар, этигэн күүһэ мөлтүүр.
Туһаныллыбыт сир
- Саха тыла. Морфология: 6 кылааска үөрэнэр кинигэ. / Неустроев Н. Н. уонна соавт. Бичик. 2006. - 112 с. ISBN 5-7696-2400-0