Филиппов Гаврил Гаврильевич
Филиппов Гаврил Гаврильевич билэлиэгийэ билимин дуоктара, профессор, РФ педагогическай уонна социальнай билимнэрин академиятын дьиҥнээх чилиэнэ, CӨ билимин үтүөлээх үлэһитэ. Билимҥэ үлэтин сүрүн хайысхалара: саха тылын морфологията уонна синтаксииһа, саха суруйааччыларын тыла-өһө, саха тылын үөрэтии ньымалара (мэтиэдикэтэ), саха тылын олоххо-дьаһахха туттуллуута, саха тылын истилиистикэтэ[1].
1944 сыллаахха олунньу 26 күнүгэр Бүлүүгэ Тылгыны нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
1951 сыллаахха Тылгыны начаалынай оскуолатыгар киирбит. 1962 с. Үгүлээт орто оскуолатын бүтэрбитэ.
1962 с. үөрэммит оскуолатыгар математика уонна физкультура учуутала, интэринээт иитээччитэ.
1963-1966 сс. Сэбиэскэй Армияҕа Приморьеҕа Посьет диэн тумул арыыга сулууспалаабыта. Ол саҕана сулууспа болдьоҕо 3 сыл эрээри, секретчиктээбит буолан, солбук кэлбэккэ сыл аҥаара ордук, 3,5 сыл сылдьыбыт. 1966-1968 сс. «Мастаах» сопхуос оробуочайа, Коммунистическай үлэ ударнига. Балтараа сыл үлэлээбит.
1968-1973 сс. СГУ саха тылын уонна литэрэтиирэтин идэтин кыһыл дипломнаах бүтэрбитэ. Тылга Николай Демьянович дьарыктаабыт. Аат туохтуур тиэмэтигэр курсовой, онтон дипломнай көмүскээбит.
1973-1974 с. Новосибирскай ГУ проф. Е.И.Убрятова салалтатынан научнай тиэмэтин анаппыта, экзамен туттарбыта. 1974 с. Тылгыны 8-с кыл, оскуолатыгар саха тылын учууталынан уонна үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн анаммыта. Ол сырыттаҕына хаапыдыра сэбиэдиссэйэ Дьячковскай телеграмманан ыҥыран куонкуруска кытын диэн ыҥыран ылбыт. 1974 с. бүтүүтэ СГУ саха тылын уонна литэрэтиирэтин хаапыдыратыгар аҕа преподаватель быһыытынан үлэҕэ киирбитэ.
1987 с. Алматы куоракка билэлиэгийэ билимин хандьыдаатыгар диссэртээссийэ көмүскээбитэ. 1991 с. хаапыдыра сэбиэдиссэйэ. 1991 с. — дассыан, 2000 с. — профессор аатын ылбыта.
1992-2003 сс. саха билэлиэгийэтин уонна култууратын саҥа тэриллибит бакылтыатын декана.
1999 с. Дьокуускайга билэлиэгийэ билимин дуоктарыгар диссэртээссиэйтин көмүскээбитэ.
2003 сылтан саха тылын хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ.
2002 с. CӨ НА «Билимҥэ ситиһиилэрин иһин» бэлиэлээх.
2003 с. РФ педагогическай уонна социальнай билимнэрин академиятын дьиҥнээх чилиэнэ. 2005 с. CӨ билимин үтүөлээх үлэһитэ.
200-тэн тахса билимҥэ үлэлээх, ол иһигэр 20-чэ үөрэх кинигэтэ, брошюрата.
«Саха оскуолаларын саҥардан сайыннарыы көрүгэ» олоххо киирэригэр күүскэ үлэлэспитэ, СФКФ сүһүөҕэр туруорбута, ССҮ үнүстүүттэригэр уонна бакылтыаттарыгар саха тыла, төрүт култуура барамайдары киллэрбитэ[2].
"Сахатыйыы уонна саха тыла" диэн ыстатыйатыттан: Төрөөбүт тыл эйгэтэ киһиэхэ балык ууга, көтөр салгыҥҥа наадыйарын курдук суолталаах. Ол эрэн балык да, көтөр да ити эйгэтэ суох тыыннаах буолар кыахтара суох. Оттон төрөөбүт тыл киһиэхэ төрөппүттэриттэн бэриллэр социальнай көстүү буолан, кэскилэ, сайдыыта эйгэттэн улахан тутулуктаах. Тыл буомтуйуута омук кэхтэригэр тириэрдэрин үгүстэр өйдөөбөттөр, салгын, уу курдук төрөөбүт тыл өрүү баар, чөл буолуох курдук сыһыаннаахтар. Аҕыйах ахсааннаах омук тыла, кэскилэ хас биирдии киһи төрөөбүт тылыгар сыһыаныттан, оҕотугар иҥэрэриттэн быһаччы тутулуктаах.
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ С.Д. Егинова. Кафедра якутского языка // Г.Г. Филиппов и соавторы Факультет якутской филологии и культуры (1992-2010). — 2011. — С. 20-11. — ISBN 978-5-7513-1422-4.
- ↑ "Ийэ тыл" көҥүл түмсүү 12 сыла. Эрэдээктэр Т.И. Петрова, Дьокуускай, 2007