Кочнев Валерий Пантелеймонович

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Валерий Пантелеймонович Кочнев
Төрөөбүт күнэ:

6 кулун тутар 1931({{padleft:1931|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:6|2|0}}) (92 саастаах)

Төрөөбүт сирэ:

Егольжинск с., Ленинскэй оройуон, Саха АССР

Дойдута:

ССРС ССРСАрассыыйа Арассыыйа

Үлэтин сирэ:

ХИФУ

Учуонай аата:

профессор

Үөрэммит кыһата:

И. В. Сталин аатынан физкультура института (Москва)

Наҕараадалара:


«Хотугу Сулус» уордьан

.

Валерий Пантелеймонович Кочнев — педагогика билимнэрин доктора, Аан дойдутааҕы педагогическай академия академига, Хотугу Форум Академиятын академига. М. К. Аммосов аатынан ХИФУ профессора.

Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Төрүттэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

1931 сыллаахха кулун тутар 6 күнүгэр Куочайга төрөөбүт. Эһэтэ Иннокентий Кочнев, Куочай атыыһыта, ыһыахтарга күрэхтэһэр бэйэтин кыанар киһи эбит. Аҕата Пантелеймон Иннокентьевич, көскө сылдьар дьон төрүттээбит оскуолаларыгар ааҕарга-суруйарга үөрэммит, онтон Ньурба оскуолатын бүтэрэн баран 1913 с. Бүлүүтээҕи үрдүкү начаалынай училищеҕа киирэн үөрэммит. 15 саастааҕар Марха начаалынай оскуолатыгар учууталынан анаммыт. 2014 сыл күһүнгэр Дьокуускайдааҕы учуутал сэминээрийэтигэр киирбит, өрөбөлүүссүйэ буолуон иннинэ П.Ойуунускайдыын, М.Аммосовтыын, С.Аржаковтыын, М.Мегежекскэйдиин, С.Васильевтыын үөрэнэн бүтэрбит. Ийэтэ Александра Кузминична Кочнева (Габышева), эмиэ олохтоох Куочай. Түөрт кылаастаах оскуоланы бүтэрбит үөрэхтээх дьахтар эбит.

Үөрэҕэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Кыра Валерий 1938 с. оскуолаҕа киирэригэр нууччалыы билбэт эбит. Оскуолаҕа киириэн иннинэн убайдара дьарыктааннар 2-3 ый иһигэр ааҕарга-суруйарга үөрэммит[1]. 1954 сыллаахха Москубаҕа И. В. Сталин аатынан физкультура институтун бүтэрбит.

Үлэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Барыта 100-н тахса научнай ыстатыйа, 43 кинигэ суруйбут. Научнай үлэтин хайысхатынан республикаҕа спорт уонна физкультура хамсааһынын историята, итиэннэ саха төрүт оонньуулара буолаллар. 1995 с. кандидатскай, 1998 с. докторскай диссертацияны Москваҕа Россиятааҕы киин научнай-чинчийэр институтка көмүскээбит.

2001 сылтан — СГУ физическэй культураҕа институтун саха төрүт көрүҥнэригэр кафедратын сэбиэдиссэйэ, профессор. «Эллэй Боотур» муус дыбарыаһыгар спорт историятын музейын тэрийэн үлэлэппит.

Наҕараадалара уонна ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Саха АССР физическэй культуратын үтүөлээх үлэһитэ
  • Саха АССР үтүөлээх тренерэ
  • Российскай Федерация физическэй культуратын үтүөлээх үлэһитэ
  • Саха АССР физическэй культуратын туйгуна
  • РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна
  • Д. П. Коркин аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай бириэмийэтин физическэй культура уонна спорт уобалаһыгар лауреата
  • Ньурба улууһун ытык киһитэ
  • Тулагы-Киллэм нэһилиэгин ытык киһитэ
  • Дьокуускай ытык киһитэ
  • «Хотугу Сулус» уордьан кавалера (2014)[2]

Аймахтара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. Владислав Коротов. Патриарху якутского этноспорта – 90 лет / Сахалайф, 06.03.2021
  2. Указ Президента Республики Саха (Якутия) от 24 апреля 2014 № 2607. Газета «Якутия» от 26.04.2014. Тургутулунна 13 От ыйын 2014.

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Кочнев Валерий Пантелеймонович // ХИФУ ситим-сирэ.